Arealbarometer - Telemark

Arealbarometer for Telemark

Areal egna for matproduksjon

Fylke: 40

26. september 2025

Arealressursar

I Telemark er det 293 420 dekar jordbruksareal, noko som utgjer omlag 1,9 prosent av fylkets landareal.

Arealressurskartet AR5 gjev informasjon om ressursgrunnlaget i Telemark. Det viser kva areal som kan brukast til landbruksproduksjon. Kartet gjev detaljert informasjon om arealressursane. Det vert brukt til planlegging, konsekvensutgreiingar, statistikkar og kontroll av arealtilskot i jordbruket.

Skip chart

Arealklasse

dekar

293 420dekar

1,9%

Fulldyrka

239 629dekar

1,6%

Overflatedyrka

11 990dekar

0,1%

Innmarksbeite

41 766dekar

0,3%

Jordbruksareal, uklassifisert*

35dekar

0,0%

8 169 749dekar

53,4%

Produktiv skog

5 488 335dekar

35,9%

Uproduktiv skog

2 537 645dekar

16,6%

Uklassifisert skog*

143 769dekar

0,9%

191 075dekar

1,2%

Bebygd og samferdsel

190 894dekar

1,2%

Bebygd, industri og samferdsel*

181dekar

0,0%

6 641 886dekar

43,4%

Åpen fastmark

2 729 654dekar

17,8%

Snaumark*

1 919 747dekar

12,6%

Myr, åpen

399 288dekar

2,6%

Myr, uklassifisert*

83 408dekar

0,5%

Ferskvann*

1 509 409dekar

9,9%

Isbre*

380dekar

0,0%

Sum

15 296 13015296130

100100

Kilde: Arealressurskart AR5, årsversjon 2024, NIBIO. Arealklasse merket * er i hovedsak hentet fra AR50, NIBIO.

Informasjonen om arealressursene er henta frå det detaljerte arealressurskartet AR5. I fylker der meir enn 3 prosent av arealet ikkje er kartlagt i AR5, er det supplert med informasjon frå arealressurskartet AR50. Denne informasjonen byggjer på topografisk norgeskart N50 og satellittbildetolking av snaumark. I Telemark er det 14,1 % av arealet som ikkje er kartlagt i AR5.

Les meir om arealressurskartet AR5 på NIBIO sine nettsider

Sjå arealressurskartet AR5 i karttenesta Kilden - NB: Zoom inn til kartet AR5 vises.

Fulldyrka jord: Jordbruksareal som er dyrka til vanleg pløyedjupn, og som kan nyttast til åkervekster eller til eng, og som kan fornyast ved pløying.

Overflatedyrka jord: Jordbruksareal som for det meste er rydda og jamna i overflata, slik at maskinell hausting er mogeleg.

Innmarksbeite: Jordbruksareal som kan nyttast som beite, men som ikkje kan haustast maskinelt. Minst 50 prosent av arealet skal vere dekt av kulturgras eller beitetålande urter. Arealet skal ha tydeleg kulturpreg.

Korleis vert jordbruksareala brukt

Skip chart

Veksttype

dekar

Innmarksbeite

26 265dekar

10,9%

Grovfôr

136 326dekar

56,8%

Korn

69 169dekar

28,8%

Potet

1 436dekar

0,6%

Grønnsaker

1 686dekar

0,7%

Frukt og bær

5 199dekar

2,2%

Sum

240 081240081

100100

Kjelde: Produksjonstilskot 2024, Landbruksdirektoratet

Les meir om produksjonstilskot hos Landbruksdirektoratet

Skip chart

foretak

antall dyr

Melkekyr

71foretak

1 839antall dyr

Ammekyr

206foretak

3 387antall dyr

Vinterfôra sauer

297foretak

17 326antall dyr

Geiter

39foretak

1 896antall dyr

Avlspurker

15foretak

624antall dyr

Slaktegris

41foretak

16 655antall dyr

Verpehøner

34foretak

90 996antall dyr

Slaktekylling

3foretak

262 529antall dyr

Kjelde: Produksjonstilskot 2024, Landbruksdirektoratet

Les meir på NIBIO sine nettsider

Les meir om produksjonstilskudd hos Landbruksdirektoratet

Korleis er kvaliteten på jorda?

58,5 prosent av fulldyrka og overflatedyrka jord i Telemark er jordsmonnkartlagt. I Telemark har 94,7 prosent av den kartlagte jorda svært god eller god kvalitet.

Temakartet Jordkvalitet er først og fremst eit verktøy for bruk i arealplanlegging. Jordkvaliteten fortel om jorda eller terrenget har begrensningar for plantedyrking. Eit flatt jorde med lite stein er til dømes lettare å drive enn eit steinrikt jorde i ei bratt skråning. Jordkvalitetskartet tek ikkje omsyn til klima. I Noreg er det lite areal som egner seg til jordbruk. Jordsmonnet sine eigenskapar, terrengforhold og klima er avgjerande for kvar ein kan dyrke ulike planter. Ein god agronomi tar utgangspunkt i dei naturlege føresetnadene på kvar stad.

Skip chart

Jordkvalitet

dekar

Svært god

108 033dekar

73,2%

God

31 749dekar

21,5%

Mindre god

7 737dekar

5,2%

Total sum

147 519147519

100100

Kjelde: Jordkvalitet, 2022, NIBIO

Jordkvalitet er delt inn i tre klassar; svært god, god og mindre god jordkvalitet. Inndelinga bygger på ei samla vurdering av eigenskapar ved jorda som er viktige for den agronomiske bruken, samt hellingsgraden på jordbruksarealet.

Les meir om jordkvalitet på NIBIO sine nettsider

Sjå meir statistikk over jordeigenskapar på NIBIO sine nettsider

Sjå kart over jordkvalitet i karttjenesta Kilden - NB: Zoom inn til kartet jordkvalitet vises.

Svært god jordkvalitet: Areal som er lettdrive og som normalt gjev gode gode, årvisse avlingar av jordbruksvekstar som er tilpassa det lokale klimaet.

God jordkvalitet: Areal som berre egner seg for eit meir avgrensa utval av vekster. Det krevst noko meir innsats for å få gode avlingar.

Mindre god jordkvalitet: Areal som kan egne seg godt, til dømes til gras, men der eigenskapar ved jorda gjer at det krevst større innsats. Bratt areal kjem også i denne klassen.

Kva kan dyrkast opp til fulldyrka jord?

I Telemark er 182 451 dekar kartlagt som dyrkbar jord. Dette er areal som kan dyrkast opp til fulldyrka jord og som held krava til klima og jordkvalitet for plantedyrking. Fulldyrka jord er jordbruksareal som er dyrka til vanleg pløyedjupn, og kan nyttas til åkervekster eller eng, og som kan fornyast ved pløying.

Dyrkbar jord kan være omfattet av særskilte føresegner

Vurderingar av om eit areal kan dyrkast opp til å bli fulldyrka jord, endrar seg over tid. I Telemark ligg 32,6 prosent av jorda som er kartlagt som dyrkbar i områder som etter dagens retningslinjer og lovverk ikkje bør dyrkast opp. Dette gjeld dyrkbar jord som ligg på arealtypar som myr, i nasjonalparkar eller naturreservat, og areal i ravinelandskap som tidlegare vart rekna som dyrkbare med føresetnad om bakkeplanering. Vi kallar dette «dyrkbar jord med særskilde føresegner».

Skip chart

Dyrkbar jord, omfattet av særskilte føresegner

dekar

Dyrkbar jord totalt

182 479dekar

100%

Uten særbestemmelser

123 060dekar

67,4%

59 409dekar

32,6%

Myr

57 539dekar

Planeringsjord

2 082dekar

Nasjonalpark og naturreservat

581dekar

Kjelde: Dyrkbar jord, årsversjon 2024, NIBIO *Noko dyrkbar jord kan inngå i fleire kategoriar, til dømes dyrkbar myr som ligg i ein nasjonalpark. Tala for myr, planeringsjord og nasjonalpark og naturreservat kan difor ikkje summerast. For dyrkbar jord med særskilde føresegner er desse areala berre rekna med éin gong.

Dyrkbar jord fordelt på arealtypar

52,2 prosent av areala som kan dyrkes opp i Telemark er i dag registrert som skog.

Skip chart

dekar

Overflatedyrka jord

2 069dekar

1,1%

Innmarksbeite

4 181dekar

2,3%

Skog

95 157dekar

52,2%

Åpen fastmark

23 545dekar

12,9%

Myr

57 493dekar

31,5%

Sum

182 445182445

100100

Kilde: Dyrkbar jord, årsversjon 2024, NIBIO

Dyrkbar jord fordelt på klimasoner

Kor godt egna den dyrkbare jorda er for matproduksjon, er mellom anna avhengig av klimaet. Landet er delt inn i klimasoner frå 1–6, der sone 1 er best egna for matproduksjon. I Telemark ligger 38,4 prosent av den jorda som kan dyrkast opp i sone 6.

Skip chart

Dyrkbar jord fordelt på klimasoner

Sone

dekar

1 Godt egnet for matkorndyrking

27 567dekar

15,1%

2 Marginal for matkorndyrking

47 263dekar

25,9%

3 Godt egnet for fôrkorndyrking

10 757dekar

5,9%

4 Marginal for fôrkorndyrking

9 645dekar

5,3%

5 Godt egnet for grovfôrdyrking

17 208dekar

9,4%

6 Marginal for grovfôrdyrking

70 011dekar

38,4%

Total dyrkbar jord

182 451182451

100100

Kjelde: Dyrkbar jord, årsversjon 2024, NIBIO

Les meir om dyrkbar jord på NIBIO sine nettsider

Sjå kart over dyrkbar jord i karttjenesta Kilden - NB: Zoom inn til kartet dyrkbar jord vises.

Verdiskaping i jordbruket

NIBIO har ikkje gjort utrekningar for verdiskaping i jordbruket for Telemark i løpet av dei siste åra, difor har vi ingen tal å vise.

Les om utrekning av verdiskaping i jordbruket på NIBIO sine nettsider. Her er også dei einskilde rapportane med meir informasjon lenka opp.

Nedbygging

Dette skjer ofte rundt store byar og tettstader, der ein også finn mykje av den beste landbruksjorda.

Gjengroing

Jordbruksareal som av ulike grunnar ikkje er i bruk lenger, vil gro igjen over tid.

Oppdyrking

Noko areal vert dyrka opp til åker eller engareal, medan andre vert rydda til innmarksbeite.

Kvifor er det viktig å ta vare på matjorda?

Matjord er ein knapp og ikkje-fornybar ressurs.
Klimaendringane vil endre vilkåra for matproduksjon verda over.
Folkeauken gjer at vi treng meir areal til jordbruk.
Nok mat, trygg mat, kortreist og god mat vert viktigare for livskvaliteten vår.

Eit dekar kveite kan gje 1000 brød kvart år!

Lite jordbruksareal i Noreg samanlikna med andre land

I Noreg er kun tre prosent av landarealet jordbruksareal, og berre ein tredjedel av dette er egna til produksjon av matkorn. Tre prosent er mykje lavere enn i andre land vi kan samanlikne oss med. OECD-landa har nær førti prosent.

Stortinget har vedteke at matproduksjonen i Noreg skal aukast med 20 prosent fram til 2030.

Folketalet i verda passerte 7 milliarder menneske i 2011, og er i 2050 venta å vere 9 milliardar. FAO har rekna ut at den globale matproduksjonen må aukast med 70 prosent innan 2050 for å sikre nok mat til alle (menneska på jorda).

Ei slik utvikling vil setje produksjonsareala under press. Det gjeld både kor mykje areal som er tilgjengeleg og kvaliteten på jordbruksareala.